Түвд Мастиф үүлдэр хэмээн нэрлэгдсэн нохойг мөн сарлагийг Түвдөөс гаралтай гэж үздэг зарим нэг хүмүүст тэрхүү Түвд гэгч үндэстэнг хэн, хэзээ бий болгосон талаар түүхэн баримт дээр тулгуурлан судалсан судлаач. Х.Д.Ганхуягийн нийтлэлийг та бүхэнд хүргэе: Монгол хүнд Түвд гэвэл хамгийн түрүүнд улс биш, шашин санаанд нь орно байх. Чингэхдээ Далай лам, “гаднын” мэт манай шашин бууна байх. Харин Түвдийн түүхийг бол ор тас мэдэхгүй, сонирхохгүй. Харин лам нар бол Түвд лам нарын болон өөрсдөө зохиосон шашны түүхээс л мэднэ. Шинжлэх ухааны хувьд судалсан түүх гэж байвч дандаа гадаадынх. Тэгээд л монголчуудын хоншоор нь дутдаг юм. Асуудлыг монгол шинжлэх ухааны талаас аваад үзэж болох уу, мэдээж болно. Зүгээр л гаднын юмыг хуулаад, залхуураад, юу ч хийхгүй болохоор Монголын түүх бичигдэхгүй л дээ. Ингээд оролдоод үзье л дээ…
